Het Horus Enigma – Wim Zitman

Door Wander Rooijackers van het periodiek tijdschrift ‘Historiek’ » Vrijdag 29 mei 2009

Boek over verschillende ontdekkingen in het oude Egypte. Geschreven door Willem Zitman.
Als het gaat om de astronomische kennis van de oude Egyptenaren zit de hedendaagse wetenschap er volkomen naast, zo stelt Wim Zitman in zijn boek Het Horus Enigma. Volgens de heersende wetenschappelijke opvatting was de sterrenkundige kennis van deze millennia-oude beschaving, als deze er al was, namelijk van een belabberd niveau. Hierdoor bestaan er vandaag de dag eigenlijk twee oud-Egyptische beschavingen: de echte en één die door de Egyptologie mettertijd is gemodelleerd. In dit boek bewijst Zitman dat de Egyptenaren juist vergaande astronomische kennis bezaten en laat hij ons kennismaken met de, volgens hem, écht oud-Egyptische beschaving.

Zitman stelt dus dat, volgens de heersende wetenschappelijke doctrine, de oude Egyptenaren weinig tot geen kennis hadden van astronomie. Ze zouden namelijk een gebrek hebben aan rudimentaire wiskundige en dus geometrische kennis en daarom is het volstrekt onmogelijk dat zij astronomische metingen konden verrichten. Het vervaardigen van hemelkaarten, planeetomlopen of nauwkeurige sterrenbeelden is al helemaal uitgesloten, laat staan dat zij in staat zouden zijn tot geometrische en stereografische projecties op aarde te komen.

Gemodelleerde beschaving
Vanuit dit uitgangspunt heeft de Egyptologie deze oude beschaving volgens Zitman dus gemodelleerd. De auteur, die bouwkunde en astronomie studeerde en zich specialiseerde in Egyptologie, stelt dat Egyptologen voornamelijk uitgaan van de teksten. Echter, taal is slechts één aspect om een beschaving echt te kunnen begrijpen. Om deze teksten goed te vertalen en daarmee de beschaving echt te kunnen doorgronden, moet je de strekking hierachter kennen, de inhoud en het gedachteleven.

Eén centrale grondslag
Volgens Zitman is dit gedachteleven alleen maar te doorgronden vanuit de astronomie. Net als bij andere oude culturen, zoals die van China, Mesopotamië, India en Meso-Amerika, kenden de Egyptenaren één centrale grondslag van hun levensbeschouwing: de sterrengodsdienst. Dit allesbepalende aspect is door Egyptologen echter buiten beschouwing gelaten of zelfs ontkend. Het ontbreken van enige systematische kennis van deze wetenschap heeft veel teksten verbasterd en uit hun context gehaald. Zo is er door de tijd heen dus een oud-Egyptische beschaving gemodelleerd die volgens Zitman geen recht doet aan de werkelijkheid. Met een scala aan illustraties, bronnen, bevindingen uit eigen onderzoek en metingen laat Zitman zien hoever dit model afstaat van hoe de oud-Egyptische beschaving er, volgens hem, echt heeft uitgezien.

Zo boven, zo beneden
De Egyptenaren ontwikkelden een allesomvattend systeem, gebaseerd op de kosmische orde. Hun wereldbeeld was gebaseerd op het principe van de eenheid tussen hemel en aarde, zo boven, zo beneden. Dit kwam tot uitdrukking in teksten en boeken en met hun architectuur brachten zij deze samenhang letterlijk in beeld: de staat Egypte als artificiële spiegel van de kosmos, de hemelse macht uitgebeeld in de aardse infrastructuur. Zitman noemt tal van voorbeelden: het piramideveld van Gizeh (een perfect nauwkeurige weergave van het sterrenbeeld Orion), de knikpiramide van Dashur (de eerste zonnewijzer op aarde), de sfinx, bootkuilen, tempels, ceremoniële wegen, mastaba’s, havens, kanalen en meren. De Goden huisden echt in Egypte. Een knap staaltje ‘Goddelijke geografie’, aldus Zitman.

Kalender
Het was het allereerste volk dat zeer nauwkeurige kennis bezat van de sterrenhemel. Door deze te ordenen en de sterren in te delen in sterrenbeelden en de juiste omloopbanen van de planeten met de Zon en Maan, konden de Egyptenaren een kalender ontwikkelen van 365 dagen, de kalender waarop onze huidige jaarindeling is gebaseerd. Hun jaar bestond uit twaalf maanden van elk dertig dagen waar ze nog vijf losse dagen aan toevoegden. Net als bij ons telde een dag 24 uur. De hemelsfeer van 360 graden werd verdeeld in 36 perioden van tien dagen, de zogeheten decanen. Elke van deze horoscopen (de woorden horoscoop en Horus zijn overigens etymologisch verwant) van 10 graden kende zijn eigen goden. Iedere decaan oefende zijn eigen invloed uit op al het leven op aarde. De Egyptenaren geloofden dat de mens onder heerschappij van deze decanen leefde. De god die is verbonden aan de geboortedag van een persoon, bepaalt zijn of haar lot.

Voor ingewijden
Wie een vlot geschreven, ‘populair-wetenschappelijk verhaal’ wil lezen, zal zich twee keer moeten bedenken om Het Horus Enigma te gaan lezen. Veel kennis wordt als bekend verondersteld en het bevat redelijk wat technische wetenschappelijke informatie, begrippen, literatuurverwijzingen, opsommingen et cetera. Daarom is het boek, naar mijn mening, vooral voor ingewijden in de Egyptologie en astronomie van grote toegevoegde waarde. Diegenen die zich in de kwestie hebben verdiept en bekend zijn met de discussie over de sterrenkundige kennis van de Egyptenaren, zullen er naar alle waarschijnlijkheid zelfs van smullen.

Voor de geïnteresseerde leek, zoals ikzelf, is het boek echter vooral een interessante eerste kennismaking op hoofdlijnen. Het is zeker geen ontoegankelijk werk, maar de hoge informatiedichtheid en genoemde diepgravende argumentatie van Zitman komen de leesbaarheid van het boek niet altijd ten goede. Ook gaat er daarom veel informatie voorbij aan deze laatste categorie lezers. Dat is jammer, want Zitman heeft een interessante boodschap.